Uluslararası Birimler Sistemi

Uluslararası Birim Sistemi ya da Uluslararası Ölçüm Sistemi (SI), 1960’taki “Ağırlıklar ve Ölçümler”

Genel Konferans’ında tanımlandı ve resmî bir statü kazandı. Bu sistem bilimde ve teknolojide kullanılmak üzere önerilmiştir. SI Birim Sistemi’nin genel kabulü, teknik iletişimi kolaylaştırmaya yöneliktir.

Yazılı tarihle başlayan ölçme yöntemleri içinde ilk uzunluk standardı; parmak kalınlığı, el genişliği, karış, ayak gibi orta boyuttaki bir insanın vücudundaki parça veya mesafelerden yola çıkılarak oluşturulmuştur.

Milletler arası ilişkilerin sıklaşması ile birlikte özellikle ağırlık ve uzunluk birimlerini karşılaştıracak, bu konuda birliği sağlayacak bir ölçme sistemine ihtiyaç duyulmuş ve bilimsel bir yaklaşım aranmaya başlanmıştır. 17. yüzyılın ortalarında, Fransa’da uzunluk ve ağırlık birimleri konusundaki karmaşayı gidermek ve bu konuda birlik sağlamaya yönelik bir çalışma başlatılmıştır.

Fransa’da 1837 yılında kabul edilen Ölçü ve Ağırlıklar Kanunu ile uzunluk ölçüleri için metrenin tek geçerli birim olduğu açıklanmıştır. Bundan sonra geçen 30 sene içinde üretilen 25 adet örnek bazı dünya ülkelerine dağıtılmıştır.

1869’da metre sistemi 12 ülke tarafından resmen kabul edilmiş ve ülkelerin temsilcilerinden oluşan bir komisyon kurulmuştur. 1870 Ağustosunda Paris’te toplanan komisyon, metrenin yanı sıra kütle birimini de uluslararası standartlarda üretmeye karar vermiştir.

Ayrıca ondalık bir sistem olduğundan birimlerin ondalık katlarını temsil eden standart önekler (kilo, mili, santi vb.) ve bu öneklerin sembolleri de tanımlanmıştır.

Atatürk’ün Önderliğinde Ölçü Birimlerinde Yapılan Değişiklikler

Osmanlı Devleti’nde kullanılan saat takvim ve ölçüler Avrupa devletlerinde kullanılanlardan farklıydı. Bu durum sosyal ticarî ve resmî ilişkileri zorlaştırıyor bazı karışıklıklara sebep oluyordu. 

Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde bu farklılığı gidermek için bazı çalışmalar yapıldı. Fakat yeterli değildi. Cumhuriyetin ilânından sonra bu zorlukları ortadan kaldırmak için çalışmalara başlandı. Önce 26 Aralık 1925’te çıkarılan bir kanunla o zamana kadar kullanılmakta olan Hicrî ve Rumî takvimlerin yerine Milâdî takvim kabul edildi 1 Ocak 1926’dan itibaren de kullanılmaya başlandı. Böylece devlet işlerinde karışıklık önlendi.

Takvimdeki bu değişikliğin yanında alaturka denilen güneşin batışına göre ayarlanan saat yerine çağdaş dünyanın kullandığı saat sistemi kabul edildi. Batıdan alınan zaman ölçüsü ile bir gün 24 saate bölünüp günlük hayat düzene sokuldu. 1928 yılında yapılan bir değişiklikle milletlerarası rakamlar kabul edildi.

23 Mart 1931’de çıkarılan yasayla da eski ağırlık ve uzunluk ölçüleri değiştirildi. Eskiden kullanılan arşın endaze okka gibi ölçü birimleri kaldırıldı. Bunların yerine uzunluk ölçüsü olarak metre ağırlık ölçüsü olarak kilo kabul edildi. Uzunluk ve ağırlık ölçülerinde yapılan bu değişikliklerle ülkede ölçü birliği sağlandı. 

Bu yeniliklerin yanında millî bayramlar ve tatil günleri de yeniden düzenlendi. 1935’te çıkarılan bir kanunla cuma günü olan hafta tatili değiştirilip cumartesi öğleden sonra ve pazar günü hafta tatili olarak kabul edildi.

Eski Ölçü Birimleri Günümüzdeki Halleri

Eski Ağırlık Ölçü Birimleri

1 okka (kıyye) = 400 dirhem = 1282945 gr (1280 gr)
1 batman = 6 kıyye = 7544 kg 
1 kantar = 44 kıyye = 100 ludre = 56320 kg 
1 çeki = 4 kantar = 176 kıyye = 225798 kg 
1 tonilato = 1000 kg = 4 çeki + 1 kantar + 374 okka
1 tonilato = 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem
1 miskal = 15 dirhem = 48 gr
1 dirhem = 4 dünük = 32 gr 
1 dünük = 4 kırat
1 kırat = 4 bakray = 1/24 misgal
1 bakray = 4 fitil
1 fitil = 2 nekir
1 nekir = 2 kıtmir
1 kıtmir = 2 zerre

Eski Alan Ölçü Birimleri

1 arşın (zirai) ²= 057417 m²= 4 ayak²
1 dönüm (yeni) = 2500 m² 
1 dönüm (büyük) = 2720 m² 
1 dönüm (atik) = 4 evlek = 1600 zirai² = 918672 m² (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare)
1 atik evlek = 400 arşın²= 229668 m²
1 yeni evlek = 100 m² 
1 cerip = 3600 zirai²= 2067012 m² 
1 ayak² = 144 parmak²= 014354 m² 
1 parmak² = 144 hat²= 000099751 m² 
1 hat² = 144 nokta²= 0000006927 m² 
1 çarşı arşın² = 046240 m² 
1 urup² = 0007225 m² 
1 kirah² = 00018062 m² 
1 endaze² = 0422500 m² 
1 urup² = 00066015 m² 
1 kirah² = 00016504 m²

Eski Uzunluk Ölçü Birimleri

Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm’dir. Bina ve mimar arşını 758 cm’dir. Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu. Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı. Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı. Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat’ta bölündü. Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti. Diğer tarafı sadece 20 eşit parçaya bölündü. Değerli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede endâze kullanılırdı (endâze 6525 cm’dir).
Türkiye’de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla arşın ölçü birimi kaldırılıp yerine metre sistemi kabul edildi. 1933’ten sonra da arşının bütün çeşitleri tamamen ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi.

1 zirai mimari = zirai = mimari arşını = 2 ayak ( kadem) = 075774 m = 24 parmak = 288 hat = 3456 nokta(yol sokak uzunluğu bina yüksekliği vb. için)
1 parmak = 12 hat = 003157 m 
1 hat = 12 nokta = 000263 m 
1 nokta = 000022 m 
1 kulaç = 25 zirai =1895 m (ip boyu su derinliği kuyu derinliği vb. için)
1 kara mili = 2500 zirai = 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için)
1 fersah = 3 mil = 7500 zirai = 5685 m 
1 berid ( menzil) = 4 fersah = 12 mil = 30900 arşın = 22740 m 
1 merhale = 2 berid = 45480 m
1 çarşı arşını = 8 rubu (urup) = 0680 m (kumaş için)
1 rubu = 2 kirah = 0085 m 
1 kirah = 00425 m
1 endaze = 8 rubu (urup) = 0650 m (artan ipekli fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi)

||||| Like It 7 Beğen |||||